Tết Tây, Tết Tàu, Tết nào là tết ta?
30.01.2014
Một tháng trước đây là Tết
Dương lịch hay còn gọi là Tết Tây (New Year), giờ đây chúng ta bước vào Tết Âm
lịch hay có người gọi là Tết Tàu (Chinese New Year). Vậy Tết Tây và Tết Tàu có
phải là Tết Ta (Vietnamese New Year) không?
Tết Tàu là Tết theo Âm lịch (Lunar Calendar), là giao thời
(giao thừa) giữa những ngày cuối năm cũ qua những ngày đầu năm mới tính theo
“Phép lịch định theo mặt trăng, tức là lịch Tàu và Ta thường dùng” (Theo Tự
điển Hán-Việt của Đào Duy Anh). Nghĩa là mỗi năm có 12 tháng tượng trưng
bằng 12 con vật: Dần (Cọp), Mão (Mèo), Thìn (Rồng), Tỵ (Rắn),
Ngọ (Ngựa), Mùi (Dê), Thân (Khỉ), Dậu (Gà), Tuất (Chó), Hợi (Heo hay
Lợn); có những năm nhuận thành 13 tháng. Năm nay là năm Giáp Ngọ theo Âm lịch.
Một số nước khác chịu ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc, do hoàn cảnh lịch sử,
trong đó có Việt
Như vậy, dù thực tế người Việt Nam thường gọi là “Tết Ta” mà thực ra là Tết
theo Âm lịch, xuất phát từ người Tàu, du nhập cùng với nhiều phong tục tập quán
khác, tốt cũng như xấu, sau hàng ngàn năm bị phong kiến Tàu đô hộ, thực hiện
chính sách đồng hóa dân ta. Thế nhưng chính sách đồng hóa này của họ đã thất
bại trước ý chí quật cường của dân tộc ta, nên sau 1000 năm nô lệ giặc Tàu,
nhân dân ta đã giành được độc lập tự chủ, dân tộc ta vẫn giữ được bản sắc
riêng, trừ một số phong tục tập quán đã nhiễm của người Tàu, mà tục lệ ăn Tết
là một điển hình, song trong cách ăn Tết của dân ta vẫn có những nét đặc thù
dân tộc khác với Tết Tàu.
Còn Tết Tây là Tết Dương lịch (Solar Calendar) tính năm tháng theo vận hành của
trái đất xoay quanh mặt trời. Nghĩa là “Lịch pháp lấy thời gian địa cầu xoay
một vòng quanh thái dương làm một năm, mỗi năm 365 ngày ¼” (Theo Tự
điển Hán-Việt của Đào Duy Anh). Một năm được chia thành 12 tháng, có tháng
thừa đủ 30 hay 31 ngày, có tháng thiếu ít nhiều chỉ có 28 hay 29 ngày.
Tết Tây được du nhập vào Việt Nam sau khi thực dân Pháp xâm lược nước ta vào
giữa Thế kỷ 19 , khởi sự cướp nước ta và sau đó thiệt lập chế độ khai thác
thuộc địa và thực hiện chính sách đồng hóa dân ta kéo dài gần 100 năm
(1858-1954).Thế nhưng cũng như quân xâm lược Tàu, thực dân Pháp đã thất bại
trong chính sách đồng hóa dân ta, trừ một số phong tục tập quán tốt cũng như
xấu xâm nhập được vào sinh hoạt đời sống, xã hội nước ta, trong đó Tết Tây là
một điển hình.
Trên thực tế, vì chịu ảnh hưởng trước, lâu dài và nặng nề chính sách đồng hóa
của người Tàu hơn người Pháp, nên dân ta hàng năm vẫn ăn Tết cổ truyền theo Tết
âm lịch như người Tàu. Còn Tết Tây chỉ ảnh hưởng giới hạn đến một số ít thành
phần xã hội gần gũi với người Pháp và gắn bó quyền lợi với guồng máy cai trị
của chế độ thực dân Tây, mới ăn Tết Tây mà thôi.
Vì vậy Tết Tây, Tết Tàu, chẳng tết nào là Tết Ta theo nghĩa nó phát xuất từ dân
tộc ta cả. Tuy nhiên, việc chúng ta ăn Tết theo Âm lịch như người Tàu, với
những phong tục tập quán về Tết như người Tàu đã như một tất nhiên của lịch sử
khi bị Tàu đô hộ thực hiện chính sách cai trị đồng hóa dân Việt. Tổ tiên ta bao
đời nay đã ăn những cái Tết cổ truyền đầy vui tươi hoan lạc. Đó là một truyền
thống văn hóa tốt đẹp như nhiều truyền thống văn hòa tốt đẹp khác của nhân loại
đã vượt ra khỏi biên giới quốc gia để trở thành truyền thống văn hóa quốc tế. Vì
vậy việc người Việt Nam ăn Tết Tàu, hay Tết Tây không quan trọng, miễn là đem
lại niềm vui, hoan lạc và hạnh phúc chung cũng như riêng cho mọi người.
Thế nhưng, một vấn đề chúng tôi từng đặt ra hơn một lần trên các phương tiện
truyền thông, nay một lần nữa xin đặt lại là: nếu “Tết Tàu” hay “Tết Tây”
đều không phải là “Tết Ta”, thì liệu chúng ta có thể chọn Tết nào có lợi ích
thực dụng nhất cho dân ta làm “Tết Ta”?
Chúng tôi từng lý giải rằng: Nếu chúng ta không thể chọn một cái Tết riêng làm
“Tết Ta” xuất phát từ dân tộc Việt (mà
thực tế lịch sử chúng ta dường như đã không có) như một số dân tộc khác
trên thế giới; chẳng hạn người Thái, Lào, Campuchia trong vùng Đông Nam Á đã có
những cái Tết riêng theo phong tục tập quán lâu đời của họ…Tại sao chúng ta
không chọn “Tết Ta” theo Dương lịch (như
người Nhật đã làm?), mà vẫn giữ lại tất cả những tập tục cổ truyền
tốt đẹp trong những ngày Tết mà bao lâu nay dân ta đã ăn Tết theo Âm lịch?
Chẳng hạn chúng ta vẫn giữ tập tục đưa Ông Táo về Trời, dựng nêu ăn Tết với
bánh chưng xanh, “thịt mỡ dưa hành câu
đối đỏ”, hội xuân, cúng giao thừa đêm 30 Tết, các tập tục ba ngày Tết chung
diễn ra trên cả nước cũng như tập tục riêng về ngày Tết của các địa phương v.v.
Vì chọn ăn Tết theo Dương lịch mà vẫn giữ được những nét cổ truyền và truyền
thống ăn Tết tốt đẹp theo Âm lịch của tổ tiên ta từ bao đời nay, sẽ thành đạt
hai lợi ích căn bản này:
1.- Lợi ích thực dụng khi cả thế giới ngày nay đều
thống nhất dùng Dương lịch cho mọi sinh hoạt xã hội, sinh hoạt chính trị, kinh
tế, tài chánh, văn hóa, khoa học…
Nhất nữa là trong bối cảnh hầu hết các quốc gia giầu cũng như nghèo
trên hành tinh này đã và đang có nỗ lực chung “Toàn cầu hóa” về nhiều mặt, căn
bản là hai lãnh vực: Chính trị (dân chủ
hóa toàn cầu) và kinh tế (thị trường
tự do hóa toàn cầu). Trong khi thực tế nhiều nét và sinh hoạt văn hóa, xã
hội đã mang tính phổ quát chung cho nhiều dân tộc trong hầu hết các quốc gia
trên thế giới, bất kể xuất phát từ dân tộc nào, quốc gia nào (Các ngày lễ tôn giáo, lễ tình yêu, lễ lao
động quốc tế, trang sức, ngôn ngữ, phong tục tập quán… đã được quốc tế hóa theo
quy luật ảnh hưởng qua lại giữa các nền văn hóa mạnh yếu…)
Vì vậy nếu Việt Nam ta chọn ăn Tết theo Dương lịch là có lợi ích thực dụng, phù
hợp với xu thế phát triển của thời đại “toàn cầu hóa” trong Thế kỷ XXI này, với
những phát minh khoa học kỹ thuật tiên tiến, khởi đi từ phát minh điện tử vào
hậu bán Thế Kỷ XX được vận dụng vào đời sống con người, đã đưa loài người từ
“một nền văn minh Công nghiệp” bước vào “một
nền văn minh Điện tử”, đã chọc thủng mọi biên giới quốc gia đưa ánh sáng
văn minh đến cho mọi người, thuộc mọi dân tộc trên hành tinh này.
2.- Trước tham vọng xâm chiếm từng bước
lãnh thổ, lãnh hải nước ta của Tàu cộng, với ý đồ tái diễn lịch sử đô hộ và
đồng hóa dân ta một lần nữa, việc chọn theo Dương lịch là một trong những việc
làm nhằm khẳng định chiều hướng tách khỏi ảnh hưởng lịch sử nô lệ ngoại bang,
nói lên tinh thần độc lập tự chủ, ý chí quật cường của dân tộc ta sẽ làm thất
bại mọi ý đồ đen tối của ngoại bang bất cứ từ đâu tới.
Vậy thì, việc chuyển đổi từ Tết Ta theo Âm lịch sang Tết Ta theo Dương lịch
phải làm thế nào về mặt pháp lý và thực tiễn?
Về mặt pháp lý, theo thủ tục lập pháp trong các nước dân chủ, Quốc hội đương
nhiệm phải thông qua một dự luật chuyển đổi “Tết Ta” theo Âm lịch qua “Tết Ta”
theo Dương lịch, với các điều khoản qui định vẫn duy trì mọi phong tục
tập quan Tết cổ truyền tốt đẹp bao đời nay nhân dân thường ăn Tết theo Âm lịch.
Dự luật này cần được trưng cầu dân ý và căn cứ trên ý dân, Quốc hội biểu quyết
thông qua thành “Luật Chuyển Đổi Tết Ta Từ Âm Lịch Sang Dương Lịch”. Luật
này sẽ được người đứng đầu hành pháp (Tổng thống, Chủ tịch Nước, Thủ tướng…)
ban hành để có hiệu lực chấp hành.
Bài viết thể hiện quan điểm của tác giả. Các bài viết được đăng tải
với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của
Chính phủ Hoa Kỳ.
Thiện Ý
Thiện Ý nguyên luật sư tại
Sài Gòn trước 1975, hiện là Chủ tịch Câu Lạc bộ Luật khoa Việt Nam ở Houston.