Vì sao một người dù có án tích vẫn có quyền ứng cử và có thể đắc cử tổng thống Hoa Kỳ? - Thiện Ý

 

Vì sao một người dù có án tích vẫn có quyền ứng cử và có thể đắc cử tổng thống Hoa Kỳ?

 

Thiện Ý

 

Câu hỏi trên được nhiều người đặt ra lúc này, dường như do thực tế là cựu tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ là Donald Trump đang là ứng cử viên tổng thống sáng giá, có triển vọng đại diện đảng Cộng Hòa và có thể đắc cử trong cuộc tranh cử tổng thống thứ 47 của Hoa Kỳ vào đầu Tháng 11 năm 2024 tới đây.

 

Bởi vì, ứng cử viên Cộng Hòa Donald Trump, mặc dầu đang phải cùng lúc bị truy tố nhiều tội hình sự và dân sự, nếu xét xử và bị kết tội án tù các tội danh có thể lên đến trăm năm. Thế nhưng thực tê, mỗi lần truy tố một tội danh, kết quả các cuộc thăm dò cho thấy số cử tri ủng hộ ứng viên này trong đảng Cộng Hòa và độc lập gia tăng , hay chỉ giảm không đáng kể.

 

Vì thế, những người yêu mến ủng hộ ưng viên Donald Trump tin rằng cựu tổng thống Donald Trump có nhiều khả năng trở lại Nhà Trắng sau bầu cử ngày 5 tháng 11-2024 tới đây. Ngay cả khi ứng viên tổng thống Donald Trump có bị kết án, phải ngồi tù nhiều năm, vẫn có thể hành xử chức vụ tổng thống từ trong nhà tù. Điển hình là bản án ngày 30-5 mới đây của Tòa án New York, lần đầu tiên trong lịch sử các cuộc bầu cử Tổng thống Hoa Kỳ, một ứng viên từng là cựu Tổng thống 45 của Hoa Kỳ đã bị bồi thẩm đoàn 12 người phán quyết là đã vi phạm tất cả 34 tội danh bị truy tố vỉ đã làm giả tài liệu kinh doanh để che dấu những vi phạm luật bầu cử trong chiến dịch tranh cử năm 2016; liên quan đến cách chi trả 130 triệu dollar tiền bịt miệng một cô đào đóng phim khiêu dâm nhằm che đậy quan hệ tình dục ngoài hôn thú; với mục đích tránh bất lợi cho cuộc tranh cử Tổng thống vào năm 2016.

 

Thế nhưng sau khi phán quyết được bồi thẩn đoàn đưa ra, số người ủng hộ ứng viên Tổng thống của đảng Cộng Hỏa Donald Trump dường như vẫn không giảm mà còn có chiều hướng gia tăng; không chỉ gia tăng về số lượng cử tri Cộng Hòa, mà gia tăng cả về số tiền tài trợ cho quỹ tranh cử của ứng viên Tổng thống Donald Trump. Theo tin truyền thông thì chỉ trong ngày đầu tiên sau phán quyết có tội cả 34 tội danh bị truy tố, quỹ tranh cử của ứng viên Donald Trump đã thu được khoảng 52 triệu dollar nội trong một ngày.Đồng thời nghiều nghị sĩ, dân biểu đảng Cộng Hòa cũng đã lên tiếng ủng hộ mạnh mẽ ứng cử viên Cộng Hòa Donald Trump, vì cho rằng phán quyết kết tội mang động cơ chính trị.

 

Vậy thì dù bản án sẽ tuyên phạt vào ngày 11-7 tới đây về 34 tội danh ở mức độ nào, ứng viên Donald Trump vẫn có quyền tiếp tục tranh cử và nếu đắc cử, có đang phải ngồi tù đi chăng nữa, vẫn có thể hành xử chức vụ Tổng thống Hoa Kỳ từ nhà tù. Vì sao?

 

Câu trả lời là vì :

- Điều II, Khoản 1, Hiến pháp Hoa Kỳ soạn thảo ban hành ngày 17 tháng 9, 1787 có đoạn ghi “Không một người nào có quyền được bầu làm Tổng thống, nếu không phải là công dân sinh ra trên đất Mỹ hoặc đã là công dân Hợp chúng quốc tại thời điểm bản Hiến pháp này được chấp thuận, phải từ 35 tuổi trở lên và có trên 14 năm cư trú trên lãnh thổ Hợp chúng quốc…”. . Nghĩa là Hiến pháp Hoa Kỳ chỉ quy định  ba điều kiện ứng cử tổng thống Hoa Kỳ (1) sinh đẻ tại Hoa Kỳ, (2) từ 35 tuổi trở lên và (3) sống trên đất nước Hoa Kỳ 14 năm trước ngày ứng cử. Quy định này khác với quy định trong hiến pháp của nhiều quốc gia dân chủ khác trên thế giới.

(Tỷ như HP. 1956 và HP. 1967 của Đệ I và Đệ II VNCH đã ghi như sau: Điều kiện ứng cử Tổng Thống theo HP VNCH 1956

Điều 31.

Có quyền ứng cử Tổng thống và Phó Tổng thống những công dân hội đủ các điều kiện sau đây:

1.  Sinh trên lãnh thổ Việt Nam và có quốc tịch Việt Nam liên tục từ khi mới sinh, hoặc đã hồi phục Việt tịch trước ngày ban hành Hiến pháp.

2.  Cư ngụ trên lãnh thổ Quốc gia một cách liên tục hay không trong một thời gian ít nhất 15 năm.

3.  Đủ 40 tuổi.

4.  Hưởng các quyền công dân.

Chức vụ Tổng thống và Phó Tổng thống không thể kiêm nhiệm với bất cứ một hoạt động nào trong lãnh vực tư dù có thù lao hay không.

Điều 32.

Nhiệm kỳ Tổng thống và Phó Tổng thống là năm năm. Tổng thống và Phó Tổng thống có thể được tái cử hai lần nữa.

 

Điều kiện ứng cử Tổng Thống theo HP VNCH 1967

ĐIỀU 53

Được quyền ứng cử Tổng Thống hoặc Phó Tổng Thống những công dân hội đủ các điều kiện sau đây:

1. Có Việt tịch từ khi mới sanh và liên tục cư ngụ trên lãnh thổ Việt Nam ít nhất mười năm tính đến ngày bầu cử.

— Thời gian công cán và lưu vong chính trị tại ngoại quốc được kể như thời gian cư ngụ tại nước nhà.

2. Đủ 35 tuổi tính đến ngày bầu cử.

3. Được hưởng các quyền công dân.

4. Ở trong tình trạng hợp lệ quân dịch.

5. Hội đủ những điều kiện khác dự liệu trong đạo luật bầu cử Tổng Thống và Phó Tổng Thống.)

 

Thế nhưng, theo nguyên tắc pháp lý về lập hiến  và lập pháp phổ quát cũng như tại Hoa Kỳ, những gì Hiến pháp  và luật pháp không quy định hạn chế, ngăn cản (như khởi tố hình sự, có án tích, hạnh kiểm…) đối với một ứng viên tổng thống, thì ứng viên này vẫn có quyền ứng cử; và nếu đắc cử vẫn có quyền hành xử năng quyền tổng thống dù đang ngồi  tù.

 

Vì sao Hiến pháp Hoa Kỳ không quy định thêm về nhân cách, phẩm chất  đạo đức của một ứng viên, để tránh tình trạng thực tế có thể một ứng viên tổng thống bất xứng, dù có án tích hình sự, nhân cách đạo đức kém, vẫn đắc cử ngôi vị tổng thống Hoa Kỳ?

 

(1)-Vì sự thiếu sót, thiếu tiên liệu của các nhà lập hiến chăng?

-       Không phải. Vì nếu là sự thiếu sót, khi thấy cần thiết Quốc hội lưỡng viện Hoa Kỳ vẫn có thể bổ khyết bằng các tu chính án; như Hiến pháp Hoa Kỳ cho đến nay từng có 27 tu chính án liên quan đến nhiều lãnh vực dân quyền, nhân quyền trong Hiến pháp Hoa Kỳ.

 

(2)- Vì đó là ý định thực sự của các nhà lập hiến Hoa Kỳ ?

     Đúng vậy. Theo nhận định của chúng tôi, chính là ý định của các nhà lập hiến Hoa Kỳ, đã có từ năm 1787. Đó là vì các nhà lập hiến coi các quyền tự do cá nhân của công dân Hoa Kỳ là tối thượng, muốn phải được tôn trọng, bảo vệ hành xử an toàn tối đa các quyền tự do cá nhân của công  dân, trong đó có quyền tự do ứng cử và bầu cử. Mục đích ngăn chặn mọi ý đồ đen tối của các nhà cầm quyền  khi tổ chức bầu cử, nắm ưu thế quyền lực chính trị trong tay,muốn triệt hạ những người đối lập, bất đồng chính kiến bằng ngụy tạo hồ sơ nhân cách, nhân  phẩm của các ứng cử viên đối lập (như truy tố hình sự, tìm cách bôi đen nhân cách, nhân phẩm…của một ứng viên đối lập…).

 

Vì ý định trên của các nhà lập hiến Hoa Kỳ dựa trên xác tín có căn cứ:

(1)      Là tin vào khả năng, nhận thức, đánh giá  của cử tri về tài năng, đức độ, nhân cách, nhân phẩm của một ứng viên tổng thống nói riêng, các chức vụ dân cử nói chung.

(2)      Là tin vào tinh thần tự trọng của các ứng viên dân cử khi có tham vọng chính trị phải tự rèn luyện nhân cách, đạo đức tác phong cá nhân, để xứng đáng được người dân bầu chọn và đối thủ tranh cử không thể khai thác các tỳ vết vì động cơ chính trị. Đồng thời chính các ứng viên dân cử, với lòng tự trọng, tự xét nhận thấy mình bất xứng thì tự giác không ra ứng cử hay khi bị cử tri cáo giác thì nên tự động rút lui.

 

Như vậy, có thể nói ý định của các nhà lập hiến Hoa Kỳ tôn trọng tuyệt đối quyền tự do lựa chọn   của cử tri dối với các ứng viên dân cử nói chung, Tổng thống và Phó Tổng thống nói riêng, đã được thực tế khẳng định giá trị dự liệu. Vì từ ngày ban hành Hiến pháp Hợp chủng quốc Hoa Kỳ (1787), trải qua nhiều đời Tổng thống đến nay, chưa có một vị Tổng thống Hoa Kỳ bất xứng nào được dân bầu, đã đắc cử tổng thống có nhân cách bất xứng quá đáng, hay khi đã có án tù hay đang phải ngồi tù.

 

Nhìn vào thực tế qua các cuộc tranh cử và bầu cử chức vụ Tổng thống Hoa Kỳ gần 250 năm qua, đã cho thấy ý định các nhà lập hiến Hoa Kỳ đã tiên liệu và  nghiệm đúng với thực tế.

 

Thực tế là, các cử tri Hoa Kỳ khi bầu chọn ai làm Tổng thống hay các chức vụ dân cử cấp Liên bang, Tiểu bang hay tai địa phương cấp Thành phố, ngoài tài năng, kinh nghiệm chính trị, cử tri Hoa Kỳ vẫn luôn quan tâm đến nhân cách, đạo đức của các ứng viên. Thực tế đã có nhiều ứng viên phải dân cử tự giác rút tên ra khỏi cuộc đua khi bị cử tri hay ứng viên đối lập hoặc bị báo chí phanh phui những bê bối tình ái, các việc làm vô đạo đức, không phù hợp nhân cách của một dân cử…

 

Chính thực tế trên đã củng cố thêm niềm tin của nhân dân Hiệp chủng quốc Hoa Kỳ vào sự trường tồn của các định chế, nguyên tắc sinh hoạt dân chủ vững chắc được thiết định trong Hiến pháp Hoa Kỳ 1787, được thực thi hữu hiệm gần 250 năm qua.Chính vì vậy mà các nhà lập pháp sau này hình như đã không nghĩ đến một tu chính án định thêm các điều kiện về nhân cách (án tích, đạo đức…) của một ứng viên Tổng thống Hoa Kỳ hay các ứng  viên dân cử các cấp khác.Tất cả đều thuộc quyền đánh giá và chọn lựa tối thượng các ứng viên dân cử của cử tri Hoa Kỳ.

 

Vậy thì, sự thể một ưng viên Tổng thống Hoa Kỳ Donal Trump, dù bị kết án vào ngày 11-7-2024 tới đây ở mức án nào, ông vẫn không mất quyền tranh cử và hoàn toàn có triển vọng đắc cử Tổng Thống thứ 47 trong cuộc bầu cử vào ngày 5-11-2024, nếu đó là ý muốn của đa số cử tri Mỹ bầu chọn. Vì đó là quyền tự do lựa chọn tuyệt đối của cử tri mà các nhà lập hiến Hoa Kỳ đã xác lập trong Hiến Pháp Hoa Kỳ ban hành năm 1787 trên nền tảng cộng hòa (chủ quyền quốc gia thuộc về toàn dân).

 

Thiện Ý

Houston, ngày 3 tháng 6 năm 2023